Theo PGS.TS Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, chiều cao không hoàn toàn do gen, mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: dinh dưỡng, môi trường, tâm lý, vận động.

Chiều cao trung bình của người Việt Nam ở độ tuổi từ 20 - 24 tuổi là 163,7cm đối với nam và 153cm đối với nữ. Trong đó, yếu tố di truyền quyết định khoảng 23% chiều cao của một người và yếu tố này không thể thay đổi được. Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng nhất để quyết định chiều cao, chiếm khoảng 32%. Tiếp đến là yếu tố rèn luyện thể thao, quyết định 22% chiều cao của một người. Còn lại là các yếu tố môi trường sống như giấc ngủ, không khí, tiếng ồn, trạng thái cảm xúc vui, buồn, lo lắng, stress…
 

Trẻ cần được bổ sung đầy đủ dinh dưỡng để cải thiện chiều cao và thể lực. (sưu tầm)

 
“Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng như vậy, nhưng chế độ dinh dưỡng của người Việt đang rất thiếu khoa học. Ngay cả người có tiền, sống ở những thành phố lớn cũng không biết cách ăn uống thế nào cho đủ chất” - PGS.TS Nguyễn Thị Lâm cho biết.
 
Nhiều năm qua, mặc dù vấn đề cải thiện chất lượng dinh dưỡng đã được quan tâm, nhưng theo Bộ Y tế, tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi (chiều cao theo tuổi) ở trẻ em dưới 5 tuổi vẫn ở mức cao (chiếm gần 25%). Bên cạnh đó, tỷ lệ thiếu vitamin A tiền lâm sàng ở trẻ dưới 5 tuổi là 13%, thiếu máu là 27,8% và thiếu kẽm có tỷ lệ rất cao, tới 69,4%. Tỷ lệ thiếu máu ở phụ nữ có thai là 32,8% và thiếu kẽm tới 80,3%. Hậu quả của thiếu vi chất ảnh hưởng đến tầm vóc và trí tuệ của con người.

Theo nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, khoảng 54% chiều cao tối đa của trẻ đã đạt được khi tròn 3 tuổi, 32% chiều cao tối đa vào tuổi 12 và 14% còn lại vào tuổi 18. Bởi vậy, trước 12 tuổi được xem là “lứa tuổi vàng”, quyết định rất lớn đến thể chất và trí tuệ của mỗi con người.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), chiều cao đạt được lúc 3 tuổi sẽ quyết định chiều cao khi trưởng thành. Nếu chiều cao trẻ đạt được lúc 3 tuổi là 85,3cm thì chiều cao khi trưởng thành là 158cm; trẻ 3 tuổi cao 94,5cm thì chiều cao khi lớn sẽ cao 170,9cm.
 
Do đó, muốn con phát triển chiều cao tối đa, cha mẹ cần quan tâm đến chế độ dinh dưỡng, tập luyện của con ngay từ khi còn nhỏ.
 
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Lâm, trẻ cần được cung cấp đầy đủ chất đạm, chất béo, bột đường và các vitamin, khoáng chất như vitamin A, D, kẽm, I ốt…
 
 
Chất đạm có vai trò quan trọng trong tăng trưởng, phát triển ở trẻ em. Chất đạm bổ sung cho các tổ chức da, móng, tham gia vào việc vận động, cử động của cơ thể, vận chuyển các chất trong cơ thể… Chất đạm có sẵn trong thức ăn từ gia súc, gia cầm như thịt, gà, vịt, thỏ, thịt muối, cá, phô mai… Ngoài ra đạm cũng có trong cây trồng như lúa gạo, rau, đậu tương, hạt, rễ và nấm rơm.
 
Canxi đóng vai trò rất quan trọng trong cấu tạo của xương, giúp xương phát triển, đưa cơ thể đạt đến chiều cao tối ưu đồng thời làm xương chắc khỏe. Ở độ tuổi từ 1- 25 cơ thể còn đang phát triển, đặc biệt là bộ xương nên khẩu phần ăn cần có đủ canxi, lượng can xi ăn vào cần nhiều hơn lượng canxi bài tiết ra ngoài để có đủ canxi cung cấp cho quá trình hình thành và phát triển bộ xương. Thực phẩm giàu canxi gồm sữa, phomat, các sản phẩm của sữa, tôm, tép, cua, cá nhỏ ăn cả xương, các loại rau lá có màu xanh đậm như rau ngót, rau muống, rau cải..., các sản phẩm của đậu nành như sữa đậu nành, đậu phụ…
 
Vitamin D đóng vai trò quan trọng trong phát triển xương. Trẻ em nếu không được cung cấp đủ vitamin D thì chất xương và sụn không được vôi hóa đầy đủ, sụn phát triển không bình thường, làm xương biến dạng. Nguồn cung cấp vitamin D ở người chủ yếu là qua da. Da giúp cung cấp 80-85% nhu cầu vitamin D. Nếu được phơi nắng đầy đủ, sau 3 giờ, 1cm2 da có thể sản xuất ra 18 UI vitamin D3. Ngoài ra, vitamin D3 có trong các nguồn thức ăn động vật như gan cá (đặc biệt là cá thu, cá ngừ).
 

Sữa mẹ đặc biệt quan trọng đối với giai đoạn 1000 ngày đầu đời của trẻ. (sưu tầm)

 
Vitamin K2 là vi chất rất cần thiết cho sự tăng trưởng chiều cao ở trẻ. Việc bổ sung hợp lý vitamin K2 có tác dụng kích hoạt quá trình tạo xương ở trẻ tiền dậy thì, từ đó giúp tăng chiều cao ở trẻ. Vitamin K2 có nhiều trong thực phẩm nguồn gốc động vật như thịt, trứng, sữa và các sản phẩm lên men (pho mát, sữa chua).
 
Ngoài chế độ dinh dưỡng hợp lý, các bộ môn thể thao như bơi, đu xà, cầu lông, bóng rổ, nhảy dây… giúp trẻ tăng trưởng chiều cao. Thường xuyên tập luyện thể thao sẽ giúp xương phát triển, chắc khỏe, phát triển chiều cao tối đa.
 
Muốn trẻ phát triển chiều cao, ngoài chế độ dinh dưỡng với đầy đủ vitamin, khoáng chất, rèn luyện thể thao từ bé thì việc chăm sóc giấc ngủ của trẻ cũng rất quan trọng. Cha mẹ phải giúp trẻ ngủ sớm, ngủ ngon, ngủ sâu và ngủ đủ giấc. Đồng thời, môi trường sống của trẻ phải được vệ sinh sạch sẽ, tránh ô nhiễm không khí, ô nhiễm tiếng ồn… gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của trẻ.
 
Khẳng định lại vai trò chính quyết định chiều cao của trẻ là dinh dưỡng, PGS.TS Nguyễn Thị Lâm khuyến cáo, trẻ cần được chăm sóc tốt trong 1000 ngày đầu đời ngay từ khi còn trong bụng mẹ và vẫn cần chăm sóc đến khi dậy thì. Song 1000 ngày vàng được y học hiện đại và các nghiên cứu khoa học thừa nhận là giai đoạn quyết định. Trong 1.000 ngày đó phải kể đến vai trò của sữa mẹ - nguồn dinh dưỡng quý giá và là vắc xin tự nhiên đầu đời bảo vệ sự sống hiệu quả nhất.
 

Thái Thanh

Sở Y Tế