Từ 0 - 5 tuổi là độ tuổi phát triển vô cùng quan trọng của mỗi người, nó tác động và quyết định trực tiếp đến hình thể, chiều cao khi người đó trưởng thành. Biểu đồ tăng trưởng của trẻ đã được WHO khuyến khích sử dụng trên toàn thế giới. 

Theo WHO, biểu đồ tăng trưởng là công cụ để theo dõi liên tục sự phát triển thể lực của trẻ qua quá trình quan sát và thu nhập dữ liệu về cân nặng, chiều cao, tỉ lệ cân nặng - chiều cao và chỉ số khối cơ thể của trẻ. Từ đó giúp đưa ra những đánh giá mang tính tổng quát tình hình phát triển về mặt thể chất của trẻ trong giai đoạn từ 0 - đến 5 tuổi. Biểu đồ tăng trưởng của trẻ có thể khác nhau tùy thuộc vào mỗi quốc gia nhưng những thông tin cơ bản về cân nặng, chiều cao, tỉ lệ cân nặng - chiều cao và chỉ số khối cơ thể của trẻ thì giống nhau.

Biểu đồ này cũng đưa ra những chỉ tiêu khác nhau, có sự phân biệt về giới tính cho bé trai và bé gái. Thông qua những chỉ số được biểu hiện trên biểu đồ, cha mẹ sẽ biết được trẻ có phát triển bình thường hay không. Dựa vào kết quả thu được mà biểu đồ cung cấp, cha mẹ có thể đưa ra đánh giá và nhận xét về tình trạng dinh dưỡng của trẻ. Từ đó giúp đưa ra những thay đổi hoặc những điều chỉnh về dinh dưỡng sao cho phù hợp với tình trạng thể chất của trẻ. Đây chính là công dụng lớn nhất mà biểu đồ tăng trưởng đem lại.

Biểu đồ cân nặng và chiều cao của bé gái từ 0-5 tuổi. (Sưu tầm)

Bên cạnh đó, biểu đồ tăng trưởng của trẻ do WHO đưa ra phản ánh chính xác sự tăng trưởng ở những trẻ bú sữa mẹ cũng như ở cả trẻ bú sữa công thức mặc dù trong khoảng 3 tháng đầu, trẻ bú sữa mẹ sẽ tăng cân nhanh và ổn định dần trong những tháng sau đó. Còn trẻ bú sữa công thức thì có xu hướng tăng cân đều đặn hơn.

Tại Việt Nam hiện nay, biểu đồ tăng trưởng còn được các bác sĩ và các chuyên gia dinh dưỡng sử dụng trong việc giúp xác định nguy cơ bị suy dinh dưỡng hay thừa cân và béo phì ở trẻ. Nếu dùng kết quả của biểu đồ tăng trưởng kết hợp với các kết quả của những phương pháp khác, các bác sĩcòn có thể theo dõi được tình trạng sức khỏe của trẻ.

Tuy nhiên, WHO cũng cho rằng, công cụ này chỉ giúp cha mẹ chủ động hơn trong việc theo dõi, tham khảo thông tin về sự phát triển của trẻ. Để hiểu rõ hơn, phụ huynh nên đến gặp bác sĩ nhi khoa để được tư vấn và giải đáp thắc mắc về ý nghĩa của chỉ số chiều cao - cân nặng, từ đó có thể đưa ra những điều chỉnh chế độ dinh dưỡng phù hợp và khoa học cho trẻ. WHO cũng chỉ ra rằng, để đánh giá sự phát triển của trẻ không thể chỉ căn cứ vào sự phát triển thể chất mà còn phải xem xét về sự phát triển tâm thần vận động (tâm lý) của trẻ.

Theo Bệnh viện Nhi Trung ương, quá trình phát triển tâm lý theo các giai đoạn khác nhau với những đặc thù riêng ở từng giai đoạn.

Trẻ sơ sinh - 1 tháng tuổi sẽ có một số phản xạ bẩm sinh quan trọng như: bú, mút, nuốt, nắm bàn tay. Trương lực cơ tăng ở các chi. Trẻ có những vận động tự phát; trẻ nhận biết mùi của mẹ. Khi 3 tuần tuổi trẻ biết đưa mắt nhìn vật di động.

Trẻ 1-3 tháng tuổi có thể lật từ ngửa sang nghiêng hoặc lật sấp, nâng đầu cao khi nằm sấp; giữ đồ vật trong tay, có thể đưa vật vào miệng; nhìn theo vật chuyển động, biết quay đầu nghe tiếng động. 1-2 tháng biết mỉm cười khi nhìn thấy mặt người, 3 tháng biết hóng chuyện.Về ngôn ngữ có thể phát âm ra những âm họng nhỏ thành tiếng líu lo.

Trẻ 4-6 tháng tuổi có thể lẫy từ ngửa sang sấp và ngược lại. Nâng đầu được lên khi nằm sấp, trườn người ra phía trước, có thể đứng nếu có người giữ; có thể với tay cầm nắm đồ vật; trẻ bắt đầu chơi đồ chơi gây tiếng động, thích chơi với bàn tay, biết quan sát và biểu lộ cảm xúc vui đùa với mọi người, ham thích môi trường xung quanh.Về ngôn ngữ có thể bập bẹ các âm đơn như a, u, ư..., cười giòn thành tiếng.

Trẻ từ 7 - 9 tháng tuổi có thể tự ngồi vững, tập bò và bò được, có thể đứng vịn; cầm hai vật đập vào nhau, chuyền tay một vật, có thể nhặt vật nhỏ bằng ngón tay cái và một ngón khác; biết chơi “ ú oà”, vẫy tay chào, hoan hô, phân biệt lạ quen, biết theo mẹ, tìm đồ chơi khi bị giấu, biết vui đùa, sợ hãi. Về ngôn ngữ có thể nói được  ma ma, ba ba, măm măm..., biết quay đầu về phía có tiếng nói.

Trẻ 10 - 12 tháng tuổi có thể tập đứng rồi đứng vững, tập đi, đi được vài bước; nhặt vật nhỏ bằng 2 đầu ngón tay; nhỉ tay vào vật trẻ muốn, lặp lại một số hành động để gây sự chú ý của mọi người; thực hiện một số yêu cầu đơn giản như “giơ tay”, “ chào”... Về ngôn ngữ có thể hiểu được từ trước nói được một vài từ, hiểu câu đơn giản.

Trẻ 13 - 15 tháng tuổi có thể đi vững, đi nhanh, tập bước lên bậc cầu thang; sử dụng các ngón tay dễ dàng, tự cầm bánh ăn, vẽ nguệch ngoạc, xếp 2 khối vuông thành tháp, biết dốc hạt ra khỏi lọ; bắt chước làm một số việc đơn giản như lau rửa, chỉ được các bộ phận trên cơ thể, thể hiện vui mừng, giận dỗi, sợ hãi..... Về ngôn ngữ có thể nói được một số từ dễ gọi như bà, mẹ ..., biết yêu cầu khi muốn.

Trẻ 15-36 tháng có thể chạy nhanh, lên xuống cầu thang được, ném bóng cao tay, đá bóng;  xếp 4 khối vuông thành tháp; sử dụng ngón cái và ngón trỏ, tự xúc ăn, cầm chén uống, cài cúc áo, đi tất, có thể tập múa được. Về ngôn ngữ: 24 tháng trẻ nói được câu ngắn 2-3 từ. Vốn từ tăng, biết dùng lời nói để thể hiện ý muốn. 3 tuổi, trẻ có thể hát được bài hát ngắn.

Trẻ 3- 4 tuổi có thể đứng bằng 1 chân vài giây, nhảy tại chỗ, nhảy qua vật cản thấp, đạp xe ba bánh; trẻ gái thích múa, trẻ trai thích tập võ; sử dụng các ngón tay dễ dàng, thích vẽ, vẽ được vòng tròn, xếp tháp bằng 6-8 khối gỗ; nhận biết mình là trai hay gái; biết chơi với trẻ khác, tự mặc và cởi quần áo, dễ tách mẹ; nói được họ tên, hỏi nhiều câu hỏi. Hay bắt chước hành vi của người lớn. Trẻ lấy mình làm trung tâm, chỉ biết đến mình. Cảm xúc thể hiện hồn nhiên, mọi hành động chịu sự chi phối của tình cảm. Về ngôn ngữ: vốn từ tăng nhanh, nói nhiều, nói câu dài và câu phức tạp hơn. Thích hát, đọc được bài thơ ngắn.

Trẻ 5-6 tuổi có thể đứng bằng 1 chân trong 10 giây, nhảy lò cò, đi nối gót, đi giật lùi, khả năng thăng bằng tốt; vận động khéo léo; biết tập viết; biết chơi với bạn nhưng chưa có bạn thân. Tự mặc đúng quần áo; tự tắm và vệ sinh. Bắt đầu biết tự kiểm chế hành vi cảm xúc, biết nhường nhịn người khác. Có ý thức trách nhiệm bản thân. Về ngôn ngữ: vốn từ tăng đến vài nghìn từ, nói mạch lạc có hình ảnh, có thể định nghĩa, giải thích sự việc để trao đổi thông tin; thích nghe kể chuyện và kể lại được.

WHO khuyến cáo, cha mẹ nên kiểm tra thường xuyên theo từng giai đoạn phát triển cơ thể của trẻ để đưa ra chế độ dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe phù hợp.

Nhật Long

ad syt ad