Năm nay, 2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chọn chủ đề cho Ngày Sức khỏe Tâm thần Thế giới 10/10 là "Tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trong thảm họa và tình huống khẩn cấp" (Access to Services – Mental Health in Catastrophes and Emergencies) nhằm kêu gọi các quốc gia đảm bảo mọi người dân đều có thể tiếp cận dịch vụ hỗ trợ sức khỏe tâm thần kịp thời, toàn diện và bình đẳng, đặc biệt trong bối cảnh thiên tai, khủng hoảng và biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt. Mỗi năm, hàng triệu người trên thế giới bị ảnh hưởng bởi các cuộc khủng hoảng như chiến tranh, thiên tai, dịch bệnh… Những tình huống này không chỉ làm gián đoạn cuộc sống mà còn tạo áp lực tâm lý lớn, dẫn đến các vấn đề như: Lo âu, buồn bã, mất ngủ, kiệt sức, cáu gắt, đau nhức không rõ nguyên nhân.
Theo WHO (2025), hầu như tất cả những người bị ảnh hưởng bởi thiên tai và tình huống khẩn cấp đều trải qua căng thẳng tâm lý, và khoảng 22% trong số đó có thể phát triển các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu, rối loạn stress sau sang chấn (PTSD), rối loạn lưỡng cực hoặc tâm thần phân liệt. Nhóm dễ tổn thương nhất là trẻ em, phụ nữ mang thai, người cao tuổi và người có bệnh tâm thần sẵn có. Đáng nói, tại nhiều vùng bị lũ và sạt lở, các cơ sở y tế bị hư hại, nhân lực thiếu hụt, trong khi nhu cầu hỗ trợ về sức khỏe tâm thần tăng đột biến. Nhiều người vẫn e ngại tìm đến bác sĩ tâm thần, hoặc đơn giản là không biết nơi nào có thể giúp mình.
WHO cảnh báo rằng nếu không có hỗ trợ kịp thời, căng thẳng có thể chuyển thành rối loạn tâm thần mạn tính, ảnh hưởng đến phục hồi kinh tế, xã hội và an sinh cộng đồng.
Chăm sóc sức khỏe tâm thần sau thiên tai – hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất:
1. Hãy lắng nghe, không phán xét.
Một cuộc trò chuyện, một ánh mắt quan tâm – đôi khi là "liều thuốc" đầu tiên.
2. Hãy giúp nhau trở lại nhịp sống thường ngày.
Ăn uống đủ, ngủ nghỉ đúng giờ, cùng dọn dẹp, tập thể dục nhẹ, làm việc nhỏ mỗi ngày giúp não bộ ổn định lại.
3. Tìm đến sự giúp đỡ khi cảm thấy không ổn.
Nếu bạn hoặc người thân mất ngủ kéo dài, thường xuyên hoảng sợ, ám ảnh hoặc thấy cuộc sống "vô nghĩa" hãy đến cơ sở y tế chuyên khoa để được hỗ trợ.
4. Đừng quên gắn kết cộng đồng
Sau bão, hãy hỏi thăm người hàng xóm. Hãy nói chuyện với trẻ nhỏ. Hãy để mỗi lời động viên trở thành một "cầu nối" giúp con người đến gần nhau hơn.
Hiện nay Bệnh viện Tâm thần Hà Nội luôn đồng hành cùng cộng đồng trong hành trình chăm sóc sức khỏe tâm thần sau thiên tai.
Lê Hòa