Câu chuyện không mới, nhưng là vấn đề cần được quan tâm, khi cùng với niềm háo hức đón Trung thu, người tiêu dùng vẫn băn khoăn: Liệu chiếc bánh trên mâm cỗ có thực sự an toàn? Để trả lời câu hỏi này, cần nhìn vào nỗ lực của cơ quan quản lý, trách nhiệm của người sản xuất và đặc biệt là ý thức lựa chọn của chính người dân. Từ góc nhìn của cơ quan quản lý, chuyên gia đến người trực tiếp làm nghề, tất cả đều cùng chung nhận định: an toàn phải bắt đầu từ ý thức và sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy định.
Tăng cường thanh kiểm tra, và quyết liệt xử lý cơ sở sản xuất không đạt chuẩn
Thực tế cho thấy, trong những năm qua, Hà Nội là địa phương luôn chú trọng công tác đảm báo an toàn thực phẩm, trong đó có công tác kiểm tra, giám sát chất lượng bánh Trung thu. Lực lượng chức năng thường xuyên triển khai các đoàn kiểm tra liên ngành, tập trung vào nguồn gốc nguyên liệu, điều kiện vệ sinh cơ sở sản xuất, cũng như việc tuân thủ quy trình an toàn.
Ông Đặng Thanh Phong, Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Hà Nội, cho biết: "Đối với sản phẩm bánh Trung thu, nhiều năm qua, chúng tôi luôn tổ chức kiểm tra tại các cơ sở sản xuất. Trước hết, nguyên liệu đầu vào phải có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, đi kèm hợp đồng và hóa đơn mua bán. Thứ hai, phụ gia sử dụng phải nằm trong danh mục cho phép và tuân thủ đúng quy định. Thứ ba, người trực tiếp tham gia sản xuất phải được tập huấn kiến thức về an toàn thực phẩm. Ngoài ra, sản phẩm sau khi hoàn thiện phải được bảo quản ở nhiệt độ phù hợp để giữ chất lượng và hạn chế nguy cơ mất an toàn."
Tuy nhiên, ông Đặng Thanh Phong cũng chỉ ra rằng bên cạnh những cơ sở tuân thủ tốt, vẫn tồn tại nhiều cơ sở nhỏ lẻ hoạt động thiếu kiểm soát. "Thực tế vẫn còn không ít cơ sở nhỏ lẻ hoạt động thiếu kiểm soát; một số nơi chưa đủ điều kiện pháp lý, chưa công bố sản phẩm theo quy định nhưng vẫn ngang nhiên đưa hàng ra thị trường. Đây là vấn đề nhức nhối, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng, đặc biệt là chính quyền địa phương. Cần kiên quyết chấm dứt tình trạng người dân tự ý sản xuất bánh khi chưa đáp ứng các tiêu chuẩn cần thiết," ông Đặng Thanh Phong nhấn mạnh.
Việc xử lý mạnh tay những trường hợp vi phạm không chỉ để làm gương, mà quan trọng hơn là bảo vệ sức khỏe cộng đồng, tạo niềm tin cho người tiêu dùng và giữ gìn uy tín cho thị trường bánh Trung thu.
Người tiêu dùng không dễ dãi với chính sức khỏe của mình
Nếu cơ quan quản lý có trách nhiệm kiểm soát từ gốc, thì người tiêu dùng chính là "người gác cửa" cuối cùng trước khi sản phẩm được đưa vào mâm cỗ. Tuy nhiên, nhiều người vẫn tỏ ra dễ dãi trong lựa chọn, vô tình tạo kẽ hở để những sản phẩm không đạt chuẩn tồn tại trên thị trường.
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên cán bộ Viện Công nghệ Sinh học - Công nghệ thực phẩm (Đại học Bách khoa Hà Nội), phân tích: "Bánh Trung thu là loại thực phẩm có thành phần phong phú, từ đậu xanh, hạt sen, mứt bí, trứng muối… đến các loại gia vị, phụ gia như chất tạo màu, chất bảo quản, chất chống mốc. Mỗi khâu - từ sơ chế, chế biến, đóng gói cho đến bảo quản - nếu không được kiểm soát chặt chẽ đều có thể trở thành 'cửa ngõ' cho vi sinh vật gây bệnh xâm nhập."
Theo ông, điều đáng lo ngại là vẫn tồn tại nhiều loại bánh trôi nổi, làm từ nguyên liệu kém chất lượng, thậm chí sử dụng phẩm màu công nghiệp hoặc phụ gia ngoài danh mục cho phép của Bộ Y tế. Không ít cơ sở sản xuất theo kiểu thủ công, thiếu điều kiện vệ sinh, môi trường ẩm thấp, thiết bị không được khử trùng, người lao động chưa được tập huấn đầy đủ.
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cảnh báo: "Đáng lo hơn, một bộ phận người tiêu dùng vẫn có tâm lý chủ quan, 'ăn chơi vài miếng, không sao đâu', hoặc thấy rẻ là mua mà không quan tâm đến thành phần, hạn sử dụng, nguồn gốc. Chính sự dễ dãi này đã tạo kẽ hở để bánh không đạt chuẩn len lỏi vào mâm cỗ Trung thu của nhiều gia đình."
Ông khuyến cáo, để bảo vệ sức khỏe, người dân cần ưu tiên lựa chọn sản phẩm rõ nguồn gốc, có nhãn mác, thành phần, hạn sử dụng đầy đủ, được sản xuất bởi cơ sở uy tín và có kiểm định chất lượng. "Không nên ham rẻ, mà tiêu chí đầu tiên phải là an toàn cho sức khỏe," ông nhấn mạnh.
An toàn thực phẩm bắt đầu từ ý thức người làm nghề
Nếu ý thức của người tiêu dùng đóng vai trò then chốt trong khâu lựa chọn, thì ý thức của người làm nghề lại quyết định chất lượng ngay từ khâu sản xuất. Những công nhân trực tiếp đứng dây chuyền, tiếp xúc với nguyên liệu, máy móc chính là những "người gác cổng" đầu tiên cho sự an toàn.
Anh Nguyễn Văn Chính (32 tuổi), công nhân một xưởng sản xuất bánh Trung thu tại phường Xuân Đỉnh, Hà Nội, chia sẻ: "Tôi đã làm công việc sản xuất bánh Trung thu được khoảng 5 năm. Qua thời gian làm việc, tôi nhận thấy rằng bảo đảm an toàn, vệ sinh thực phẩm chính là yếu tố then chốt trong quy trình sản xuất, đặc biệt với món bánh đặc trưng của Tết đoàn viên. Tại xưởng, chúng tôi luôn tuân thủ 7 nguyên tắc quan trọng để giữ gìn vệ sinh và chất lượng sản phẩm. Trước hết, công nhân phải có sức khỏe tốt và tinh thần làm việc nghiêm túc, bởi an toàn thực phẩm bắt đầu từ ý thức."
Anh cho biết, mọi công nhân đều mặc đầy đủ đồ bảo hộ gồm mũ, khẩu trang, găng tay, áo chuyên dụng; đặc biệt khi tiếp xúc trực tiếp với nguyên liệu. Trước khi vào ca và sau khi đi vệ sinh, tất cả đều phải rửa tay bằng xà phòng và dung dịch sát khuẩn.
"Ngoài ra, vệ sinh khu vực sản xuất, dụng cụ và máy móc cũng là yêu cầu bắt buộc hằng ngày. Trước khi kết thúc ca làm, chúng tôi phải vệ sinh sạch sẽ dụng cụ, máy móc để bảo đảm không có vi khuẩn tích tụ qua ngày hôm sau. Khi mỗi người đều tự giác giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường làm việc, chất lượng bánh mới được bảo đảm," anh Chính nhấn mạnh.
Câu chuyện của anh Chính cho thấy, sự nghiêm túc và kỷ luật trong từng chi tiết nhỏ chính là yếu tố bảo đảm uy tín và sự sống còn của cơ sở sản xuất trong bối cảnh cạnh tranh hiện nay.
Ý thức cộng đồng – nền tảng cho một mùa Trung thu an toàn
Có thể khẳng định rằng vấn đề an toàn thực phẩm bánh Trung thu là trách nhiệm của nhiều bên. Cơ quan quản lý phải làm tốt vai trò giám sát, xử lý nghiêm cơ sở vi phạm; người sản xuất phải tuân thủ đầy đủ quy định và đặt cái tâm trong từng chiếc bánh; còn người tiêu dùng cần tỉnh táo, không dễ dãi trong lựa chọn.
Trung thu là Tết của tình thân, của đoàn viên. Miếng bánh đưa lên bàn thờ tổ tiên hay trao tặng người thân, bạn bè chỉ thực sự trọn vẹn khi nó an toàn cho sức khỏe. Do đó, nâng cao ý thức cộng đồng chính là giải pháp bền vững, để mỗi mùa Trung thu đi qua không còn những câu chuyện buồn liên quan đến mất an toàn thực phẩm.
Khi ý thức của người dân được nâng cao, cùng với sự quyết liệt của cơ quan chức năng và trách nhiệm của nhà sản xuất, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng rằng mâm cỗ Trung thu sẽ chỉ còn lại sự ngọt ngào, đoàn viên và bình an.
Mai Trang