Áp lực từ sự thay đổi sớm của cơ thể
TS.BS Ngô Thị Thu Hương, Phó Trưởng khoa Nhi – Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn, cho biết: dậy thì sớm được định nghĩa khi trẻ gái bắt đầu phát triển trước 8 tuổi và trước 9 tuổi ở trẻ trai. Các dấu hiệu này bao gồm sự phát triển của vú, dương vật,tinh hoàn, thay đổi giọng nói, mọc lông mu, lông nách, xuất hiện kinh nguyệt, mộng tinh, mụn… "Khi cơ thể thay đổi quá sớm so với bạn bè cùng trang lứa, trẻ dễ rơi vào tâm trạng xấu hổ, tự ti. Có trẻ trở nên nhút nhát, không dám chia sẻ với cha mẹ, thậm chí mặc nhiều quần áo để che đi sự phát triển cơ thể của mình," TS.BS Ngô Thị Thu Hương phân tích.
Ở chiều ngược lại, một số trẻ bắt đầu tò mò về giới tính, tìm kiếm thông tin qua sách báo, Internet để lý giải những thay đổi trong cơ thể. Tuy nhiên, việc tiếp cận nguồn thông tin thiếu kiểm chứng có thể dẫn đến hiểu biết lệch lạc. Cũng có những trẻ bị cuốn vào việc quan sát, so sánh ngoại hình của bản thân, khiến các em sao nhãng học tập và giảm khả năng tập trung.
"Không phải tất cả trẻ dậy thì sớm đều gặp rối loạn tâm lý, song phần lớn đều có sự biến đổi tâm – sinh lý rõ rệt. Điều này dễ ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ nếu không được cha mẹ quan tâm, định hướng đúng cách," TS.BS Ngô Thị Thu Hương nhấn mạnh.
Một thực tế khác là nhiều trẻ khi đến khám thường có cảm giác ngại ngùng, xấu hổ, nhất là khi bác sĩ phải kiểm tra cơ quan sinh dục. Điều này theo các chuyên gia là phản ứng tâm lý bình thường, nhưng cần có sự tinh tế, đồng cảm từ phía nhân viên y tế và sự hỗ trợ của phụ huynh để trẻ bớt lo lắng.
Không phải trẻ nào đến khám cũng có vấn đề về tâm lý, nhưng cảm giác ngượng ngùng là điều thường gặp. Phụ huynh nên trò chuyện, trấn an để con hiểu rằng việc thăm khám là cần thiết cho sức khỏe, từ đó giúp trẻ hợp tác tốt hơn với bác sĩ.
Hậu quả của việc dậy thì sớm
Theo các chuyên gia y tế, dậy thì sớm ảnh hưởng tới tâm lý của trẻ, sự phát triển sớm hơn so với các bạn ở cùng trang lứa có thể gây ra tâm lý ngại ngùng, dễ làm trẻ tự ti, thiếu tự tin. Tâm lý của trẻ trong giai đoạn dậy thì rất dễ bị tác động, trẻ dễ bị căng thẳng trước bạn bè cùng trang lứa. Đặc biệt, kích thước vòng một thay đổi và tình trạng kinh nguyệt sớm có thể là vấn đề gây khó chịu và phiền toái ở trẻ nữ.
Hơn nữa, dậy thì sớm có thể là nguyên nhân khiến trẻ thay đổi về cảm xúc và hành vi. Trẻ dễ trở nên dễ cáu gắt, tức giận và có thể bắt đầu tò mò và có những nhu cầu về tình dục không phù hợp với lứa tuổi.
Đặc biệt, khi trẻ dậy thì sớm, chiều cao của trẻ sẽ phát triển nhanh chóng, cao hơn so với chiều cao theo độ tuổi của trẻ. Tuy nhiên, khi quá trình dậy thì này kết thúc, sự tăng trưởng chiều cao này sẽ dừng lại. Trẻ dậy thì sớm thì sẽ kết thúc sớm, quá trình tăng trưởng và phát triển xương của trẻ cũng sẽ kết thúc sớm hơn. Cuối cùng, khi trưởng thành, trẻ dậy thì sớm thường sẽ thấp hơn so với những đứa trẻ dậy thì đúng tuổi.
Trẻ cũng có thể có xu hướng quan hệ tình dục sớm trước tuổi trưởng thành gây hậu quả với trẻ gái là có thai ngoài ý muốn do chưa đủ kiến thức. Với trẻ gái do ảnh hưởng rối loạn nội tiết sớm gây ra hội chứng buồng trứng đa nang ảnh hưởng tới khả năng sinh sản...
Vai trò đồng hành của cha mẹ
Theo các chuyên gia tâm lý và nhi khoa sự đồng hành của cha mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ vượt qua giai đoạn này. Việc lắng nghe, chia sẻ, giải thích cho trẻ hiểu về những thay đổi trong cơ thể là vô cùng cần thiết. Cha mẹ cũng nên tránh thái độ hoang mang hoặc trách móc, thay vào đó là sự bình tĩnh và sẵn sàng đồng hành.
Trong trường hợp thấy con có dấu hiệu dậy thì sớm, cha mẹ cần đưa trẻ đi thăm khám chuyên khoa để được bác sĩ tư vấn và có giải pháp kịp thời. Dậy thì sớm không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn có thể liên quan đến những bất thường về nội tiết hoặc sức khỏe sinh sản trong tương lai.
Bên cạnh đó, cha mẹ cần quan sát sát sao sự phát triển thể chất và tâm lý của trẻ; tạo môi trường để trẻ thoải mái chia sẻ, không cảm thấy xấu hổ về cơ thể mình; kiểm soát việc trẻ tiếp cận các nguồn thông tin không chính thống về giới tính; khuyến khích trẻ tham gia thể thao và duy trì chế độ ăn uống cân đối. Đồng thời, cha mẹ cần làm bạn với con, chủ động tìm hiểu các thông tin về sức khỏe giới tính, sức khỏe tình dục để cùng đồng hành với con. Cha mẹ chính là người bạn đồng hành quan trọng nhất. Khi trẻ cảm thấy được thấu hiểu và bảo vệ, các em sẽ tự tin hơn để vượt qua giai đoạn nhạy cảm này.
Dậy thì sớm không chỉ là câu chuyện về sự trưởng thành thể chất mà còn là thử thách đối với tâm lý trẻ. Nếu được quan tâm đúng mức, trẻ sẽ có cơ hội phát triển hài hòa, tự tin bước vào tuổi trưởng thành. Sự thấu hiểu và đồng hành của cha mẹ, cùng sự hỗ trợ từ đội ngũ y tế, chính là "chìa khóa" giúp trẻ vượt qua giai đoạn này một cách an toàn và lành mạnh.
Mai Trang